ایران؛ معامله کودک یا ازدواج کودک؟

کودکان مطلقه
کودکان مطلقه که ناشی از ازدواج در دوران کودکی هستند پدیده ای است که در حکومت ولایت فقیه با آن مواجه ایم. براساس کنوانسیون های جهانی افراد در زیر ۱۸ سال کودک محسوب می‌شوند اما در جمهوری اسلامی! افراد در سنینی بسیار کمتر از ۱۸ سال وادار به ازدواج می‌شوند.
عدم توانایی جسمی ، روحی و همچنین عدم آمادگی آموزشی و‌تربیتی کودکان برای پذیرش مسئولیت اجتماعی و اقتصادی بزرگ و سنگینی همچون همسری (اعم از زن یا شوهر) ، پدری و مادری ، ‌نه تنها منجر به آسیب‌پذیری و عدم ماندگاری آنان در این نقشهای اجتماعی گردیده، بلکه سبب سستی بنیان‌های خانواده، وقوع تجربه تلخ اجتماعی ، آسیب پذیری جسمی و روحی کودک و در نهایت محرومیت‌های اجتماعی و اقتصادی حاصل از انگ بی‌همسری (بیوه یا مطلقه) شده است.

مطلقه ۱۵ ساله
پروانه سلحشوری، رییس «فراکسیون زنان» در «مجلس»!، ضمن اذعان به این موضوع که «ما کودکان مطلقه ۱۵ ساله در کشور داریم» گفت، از مرکز پژوهش‌های مجلس درخواست کرده‌ایم اطلاعاتی را در اختیار ما بگذارند تا ببینیم در کدام مناطق، بیشتر با پدیده «کودک همسری» مواجه هستیم. سلحشوری اظهار داشت: «ما شاهد هستیم که فقر، عاملی است که خانواده را مجبور می‌کند به ازدواج دخترشان در سن پایین، تن بدهند...». [ایلنا۲۶تیر۹۶]

ازدواج زیر ۱۵ سال
آمارهای سازمان ثبت احوال کشور نشان می‌دهد که از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳، نزدیک به ۴۲۰هزار دختر زیر ۱۵سال در ایران ازدواج کرده‌اند. همچنین بر اساس آخرین آماری که یونیسف در اواخر سال گذشته میلادی منتشر کرد، ۱۷درصد از دختران ایرانی زیر سن ۱۸سال و سه درصد نیز زیر ۱۵سال ازدواج می‌کنند. بر اساس تعریفی که صندوق کودکان ملل متحد، یونیسف، از ازدواج کودکان ارائه می‌دهد، هر ازدواجی اعم از رسمی یا غیر رسمی که در آن یکی از طرفین یا هر دو زیر سن ۱۸سال باشند، ازدواج کودکان محسوب شده و سبب مشکلات و محرومیت‌های بسیار برای کودکان بوده و بدین دلیل عملی ناپسند محسوب می‌شود.  این در حالی است که حداقل سن ازدواج در ایران برای پسران ۱۵ و برای دختران ۱۳ سال است.
شهلا اعزازی مدیر بخش «مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی» ایران پیشتر در ۲۰ آذر ۹۵ گفته بود: «تعداد ازدواج کودکان در حال افزایش است به طوری که سال ۹۴نسبت به سال ۹۳، آمار ازدواج کودکان در ایران ۱۰هزار نفر بیشتر شده و به مراتب طلاق در سن ۱۰ تا ۱۸ سالگی در کشور هم بیشتر شده است... ازدواج کودکان در شهرها بیشتر از روستاها است.» [میدان ۲۴ تیر۹۶]

دختران کودک و شوهران بزرگسال
پدیده «همسران کودک» در ایران تحت حاکمیت ولایت فقیه، علیرغم اینکه خود به تنهایی یک مسئله اجتماعی است ، در درون خود از یک مسئله دیگر، تحت عنوان تمایز جنسیتی نیز رنج می‌برد. به گونه‌ای که تعداد «مادران کودک» با ۶.۵ برابر فزونی نسبت به «پدران کودک» گویای این مهم است که ۸۵ درصد دختران خردسال و کودک واقع در سنین ۱۸ـ۱۰ سالگی، همسر مردانی شده‌اند که در سنین بالای ۱۸ سال قرار دارند و فقط ۱۵ درصد از این قشر کودکان با کودکان هم سن و سال و یا هم نسل خود ازدواج کرده‌اند. توزیع جغرافیایی پدیده «همسری کودکان» نیز نمایانگر این است که این پدیده برخلاف تصور، در مناطق شهری (با ۵۳ درصد وقوع) بیشتر از مناطق روستایی بوقوع پیوسته است.

۱۱۰۰ کودک مطلقه
«انجمن حمایت از حقوق کودک» به تازگی در گزارشی با اشاره به افزایش تعداد کودکان ازدواج کرده و طلاق گرفته در ایران اعلام کرده که ۳۶ هزار «کودک مطلقه» در ایران وجود دارد که زیر ۱۸ سال هستند.
فرشید یزدانی، «مشاور و دبیر شورای عالی برنامه ریزی راهبردی سازمان تأمین اجتماعی» با ارایه آماری در مورد ازدواج دختران ۱۰ تا ۱۴ ساله اعلام کرد: «آمار ۲۰ هزار نفری ازدواج دختران در این سن در سال ۹۳ به بیش از ۴۰ هزار نفر رسیده است. در همین حال نسبت طلاق کودکان به ازدواج آنها در یک دهه اخیر دو برابر شده است. به طوری که هر سال ۱۱۰۰ کودک دختر بین ۱۰ تا ۱۴ سال مطلقه می شوند.»

دختران زیر ۱۰ سال
جهان صنعت با انتشار گزارشی در مورد ازدواج و طلاق کودکان به نقل از یزدانی نوشت: «در خلال سالهای ۸۶ تا ۹۰ حدود ۳۵۰ کودک زیر ۱۰ سال بر اساس «تشخیص مصلحت» ازدواج کرده‌اند. همچنین در برخی ازدواج های اینچنینی مردان ۷۰ ساله وجود دارند که با دختران زیر ۱۰ سال ازدواج کرده‌اند.»
پیشتر در اسفند ۹۴، شهیندخت مولاوردی، معاون روحانی، گفته بود که «در یکی دو سال اخیر آمار نگران‌کننده‌ای از ازدواج دختران پیش از رسیدن به سن قانونی به دست ما رسیده و حتی شاهد ازدواج دختران کمتر از ۱۰ سال نیز بوده‌ایم».

کودکان معامله می‌شوند
طبق آمار منتشر شده در سال ۹۵، ۳۴ هزار ازدواج دختربچه‌های ۱۰ تا ۱۵ ساله در کشور به ثبت رسیده و از این تعداد ۲ هزار دختربچه از همسر خود جدا شده یا بیوه شده‌اند. در بیشتر این ازدواج‌ها، خانواده‌ها دختر خود را در ازای خانه یا زمین مورد معامله قرار می‌دهند. [ فردا ۲۶ تیر ۹۶]
در بهمن ماه ۹۴  کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد، از حکومت ولایت فقیه خواسته بود تا از جمله در قوانین مرتبط با ازدواج کودکان بازنگری کند. اما تا کنون هیچ اقدامی از جانب حکومت، در این باره انجام نشده است.
ازدواج زود هنگام کودکان بویژه دختر بچه‌ها مانع از شکوفایی شخصیت فردی و اجتماعی مستقل آنان شده و با وقوع افت تحصیلی و سپس‌ترک تحصیل آنان ، بنیان بسیاری از «خانواده‌های کودک» یا «‌مادران کودک» از نظر آموزشی و‌تربیتی بسیار ضعیف و ناکارآمد می‌گردد. طبیعی است که در چنین فضایی نقش همسری و مادری نیز از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار نخواهد بود.
جامعه ایران تحت حاکمیت ولایت فقیه، در مسائل معتنابهی که کودکان آن را، به عنوان نسل آتی این مرز و بوم، محاصره کرده است ، از چنان آسیبهای اجتماعی و روانی رنج می‌برد که بخشی بزرگی از آنها محصول حکومت، ‌از جمله فقر است. امری که با تغییر حکومت و  قوانین در این زمینه، شاهد پایان خوشی بر آن خواهیم بود. امری که دوران ولایت فقیه نشان داد نمی‌خواهد بر آن نقطه پایانی بگذارد.